Schaken is aan een opvallende opmars bezig in de gevangenissen. Wat buiten de muren al langer leeft, vindt ook binnen steeds vaker zijn weg: van digitale schaakontmoetingen tussen gevangenissen tot wekelijkse sessies met schaakclubs en ontmoetingen met burgers van buitenaf. De voorbije weken vormden daar een mooi en veelzeggend voorbeeld van.

 

Een digitale primeur: Wortel ontmoet Oudenaarde

Op vrijdag 7 november vond een primeur plaats binnen het Belgische penitentiaire landschap: een digitale schaakontmoeting tussen de gevangenissen van Wortel en Oudenaarde. Vier deelnemers per gevangenis namen het tegen elkaar op via Chess.com. Het was even spannend of alles technisch zou lukken, maar dankzij de inzet van de ICT-dienst van FOD Justitie kon het event uiteindelijk doorgaan.

 

De namiddag verliep bijzonder positief. Er werd geconcentreerd gespeeld, in meerdere rondes, met veel wederzijds respect en sportiviteit. Hoewel iedereen individueel achter het scherm zat, was er duidelijk een groepsgevoel: deelnemers polsten bij elkaar of het lukte, leefden mee en juichten bij winst.

 

Een deelnemer uit Oudenaarde verwoordde het zo:

“Ik vond het best spannend om op de computer echt tegen iemand anders te spelen.”
Een andere gaf meteen aan:
“Voor ons mogen zo’n initiatieven langer duren en vaker georganiseerd worden.”

 

Het enthousiasme smaakt naar meer, en er wordt gekeken hoe dit soort digitale ontmoetingen in de toekomst verder uitgebouwd kan worden. Een welgemeende dankjewel gaat naar de ICT-medewerkers van FOD Justitie én naar de vrijwilligers van De Rode Antraciet die de deelnemers begeleidden.

 

Schaken als ontmoeting met de buitenwereld

Ook buiten het digitale schaakbord gebeurde er heel wat. In Oudenaarde kwam eind oktober OKRA Nazareth op bezoek voor een schaaknamiddag. De groep stond onder begeleiding van vrijwilliger Richard Philips, die ook schaakles geeft binnen OKRA. Jong en oud, binnen en buiten de muren, vonden elkaar rond het schaakbord.

 

In Wortel was het een echt schaakweekje begin november: daar kwam Schaakclub Mol langs op 9 november om het op te nemen tegen mensen in detentie. De schaakclub gaf nadien mee dat zij graag tweemaal op bezoek komen in 2026 om te schaken in Wortel.

 

Deze ontmoetingen tonen hoe schaken een laagdrempelige manier is om contact en wederzijds respect te laten groeien.

 

Wekelijks schaken in Sint-Gillis

Ook in de gevangenis van Sint-Gillis kreeg schaken sinds oktober opnieuw een vaste plek. Daar wordt samengewerkt met twee Brusselse schaakclubs, de Ixelles Chess Club en de Brussels Chess Club. Wekelijks komen vrijwilligers binnen om samen te schaken met mensen in detentie.

 

Volgens functionarissen Amber en Stan, die het project opvolgen, ligt de kracht van schaken in zijn eenvoud en universaliteit: taalbarrières spelen geen rol, iedereen vertrekt vanuit hetzelfde spel. De volledige focus op het schaakbord zorgt ervoor dat deelnemers even alles rond zich kunnen loslaten.

 

Een deelnemer vertelde tijdens een gesprek:

“Vanaf dat je het spel leert, wordt het leuker. Hoe beter je het kan, hoe leuker het wordt.”

Over de vrijwilligers zei hij:

“Die mensen zijn leuk en chill. Ze spelen vriendschappelijk en zeggen het ook als je een fout maakt.”

Een van de schaakvrijwilligers, Sylvain, vatte de sfeer treffend samen:

“Vraiment une chouette ambiance, beaucoup d’humanité et d’ouverture à l’autre. On a fait bien plus que jouer aux échecs.”

 

Na een wat moeizamere periode is er intussen opnieuw groen licht: een van de vrijwilligers zal de schaaksessies in Sint-Gillis elke dinsdag opnieuw opstarten, met hernieuwd enthousiasme.

 

Meer dan een spel

Wat al deze initiatieven verbindt, is de kracht van schaken als middel tot concentratie, ontmoeting en verbinding. Het spel nodigt uit tot strategisch denken, geduld en respect voor de ander. Of het nu digitaal is, met een schaakclub van buitenaf of in een wekelijkse sessie: schaken brengt mensen samen — ook, en misschien net, achter muren.