Op 17 november ging in de gevangenis van Haren iets bijzonders in de lucht. Na meer dan twee jaar voorbereiden, testen, twijfelen en doorzetten, sprong het On Air-lampje eindelijk op rood: Radio Haren was live. Geen proefuitzending meer, geen ‘binnenkort’, maar échte radio – gemaakt door mensen in detentie, voor mensen in detentie.
Elke week komt een vast team van radiomakers samen in de gloednieuwe studio in Haren. Onder begeleiding van RITCS-docente Hadewijch Vanhaverbeke, haar studenten en onze collega’s, bouwen vijf bewoners van de gevangenis aan een eigen zender. Ze bedenken programma’s, maken playlists, schrijven teksten, voeren gesprekken en nemen de microfoon vast met alles wat ze te zeggen hebben.
Tijdens het appel, het moment waarop iedereen op cel zit, kon voor het eerst in de hele gevangenis worden geluisterd. Muziek klonk door de gangen, poëzie en stemmen vulden de stilte. Radio Haren was begonnen.
Meer dan ‘iets leuks’
Waarom radio in de gevangenis? Die vraag kwam al vroeg op tafel. Het antwoord dat telkens terugkeerde: ’terug mens worden.’ Radio Haren wil ruimte maken voor verbeelding, ontmoeting en ontroering. Voor dialoog en debat. Voor muziek en schoonheid. Voor nadenken, twijfelen en spreken – in een context waar alles onder druk staat.
Want dat het gevangenissysteem kraakt en piept, is geen geheim. Personeelstekorten, overbevolking, gesloten deuren, afgelaste activiteiten… Het weegt op iedereen: op mensen die er werken én op mensen die er wonen. Radio Haren is dan ook niet bedoeld als vrijblijvend tijdverdrijf. Het wil geen achtergrondmuziek zijn op een zinkend schip, maar een stem die vragen stelt. Die prikkelt. Die de ‘mug in de kamer’ durft zijn.
“Het maakt dat ik me minder alleen voel”
Wat radio kan betekenen, werd meteen duidelijk uit de reacties die na de eerste uitzendingen binnenstroomden. Berichten uit alle hoeken van de gevangenis, van Forest House tot Mountain House.
“Het maakt dat ik me minder alleen voel,” schreef Mégane.
“Jullie hebben mijn dag opgefleurd,” liet Mike weten.
Anderen vroegen muziek aan voor familieleden, bedankten voor een ontroerend gedicht, of voor een simpel recept dat plots gedeeld werd via de ether.
“Hallo aan de beste radio ter wereld,” klonk het ergens anders.
Die reacties tonen waar Radio Haren voor staat: verbinding. Tussen mensen onderling, tussen verschillende afdelingen, tussen binnen en buiten. En vooral: het gevoel dat je gezien en gehoord wordt.
Silence! J’ouvre les micros!
Op Wereldradiodag (13 februari) stonden we daar nog eens expliciet bij stil. Omdat radio verbindt. Omdat het een medium is dat weinig nodig heeft, maar veel kan betekenen. En omdat projecten als Radio Haren tonen waarom cultuur in detentie geen luxe is, maar een noodzaak.
Of zoals radiomaker Faouzi het verwoordde in zijn gedicht:
𝘖𝘯 𝘤𝘰𝘮𝘱𝘵𝘦 𝘴𝘶𝘳 𝘷𝘰𝘶𝘴.
𝘊𝘰𝘮𝘱𝘵𝘦𝘻 𝘴𝘶𝘳 𝘯𝘰𝘶𝘴.
𝘕𝘰𝘵𝘳𝘦 𝘮𝘢𝘪𝘯 𝘦𝘴𝘵 𝘵𝘦𝘯𝘥𝘶.
𝘖𝘯𝘻𝘦 𝘩𝘢𝘯𝘥 𝘪𝘴 𝘶𝘪𝘵𝘨𝘦𝘴𝘵𝘳𝘦𝘬𝘵.
Radio Haren is live.
En dit is nog maar het begin.
Beluister ook de podcast die BRUZZ maakte over Radio Haren:
Ten slotte maken we hier heel graag het bruggetje naar de nieuwste film van Frank Van Passel, ‘Radioman’, die deze week in de cinema verscheen. Hij brengt een ultiem eerbetoon aan radio. In ‘Touché’ legt hij uit waarom dat medium hem al zijn hele carrière bezighoudt: “Geluid is het eerste zintuig dat je als foetus heel concreet begint te voelen. In de baarmoeder hoor je al voordat je ademt.”
Voor hem is radio “technologie op z’n mooist: menselijk, intiem, essentieel”. Dat de Europese Unie een radio opnam in noodpakketten verraste hem dan ook niet. “Benodigdheden voor een noodpakket: water, voedsel én… een radio. Het is zo’n belangrijke technologie geworden. Mensen die radio maken doen iets wezenlijk belangrijks in onze maatschappij.”
We zijn blij dat dit nu ook een plek heeft binnen detentie.
Frank Van Passel brengt ultiem eerbetoon aan radio met nieuwe film ‘Radioman’