Onze directrice Veer schreef een opiniestuk voor De Morgen.
Radicale maatregelen om te vermijden dat gevangenen radicaliseren
Onlangs stond in meerdere kranten dat 1 op 23 gevangenen in ons land mogelijk geradicaliseerd is. Staatsveiligheid gaat uit van een 450-tal gedetineerden met risicoprofielen inzake radicalisering. Hoeveel van die gevangenen binnen de gevangenismuren geradicaliseerd zijn, is volgens minister van Justitie Geens moeilijk te zeggen, maar de jongste 2 jaar zouden 300 gevallen van radicalisering vanuit de gevangenissen gemeld zijn. Is er meer kans op radicalisering in de gevangenis?
Het is niet zo dat er een eenduidig profiel kan worden opgesteld voor mensen die radicaliseren. Radicalisering is een complex proces waarbij verschillende risicofactoren een rol spelen: de zoektocht naar identiteit, het verlies van sociale banden, persoonlijke ervaringen, gevoel van discriminatie, zich als slachtoffer beschouwen, groepsdynamieken en rekrutering, beïnvloedbaarheid, wereldbeeld en visie op politieke conflicten, economische situatie, …
Gedetineerden werden vóór hun detentie vaak al blootgesteld aan deze risicofactoren. Ook de gevangeniscontext op zich kan gevoelens van onrecht oproepen of versterken. Onderzoek toont dat vooral gevangenissen waar gedetineerden een gebrek aan hoop, zingeving, rechtvaardige behandeling en erkenning voelen, kunnen zorgen voor bijkomende frustraties, waardoor gedetineerden vatbaarder worden voor een radicaal gedachtegoed.
Dus ja, het risico op radicalisering in gevangenissen is ongetwijfeld reëel. Enerzijds doordat gedetineerden vóór hun detentie al risico liepen, anderzijds ook door het gevangenissysteem op zich, dat frustraties en gevoelens van onrecht nog doet toenemen.
Wat doen we eraan?
Voor complexe problemen als radicalisering bestaat er helaas geen simpele oplossing. De grote uitdaging inzake radicalisering is preventie: zorgen dat alle mensen in verbinding blijven met de samenleving. In de gevangenis is dat niet evident. De Vlaamse Gemeenschap geeft aan De Rode Antraciet vzw de opdracht te zorgen voor een zinvolle tijdsinvulling via sport en cultuur. Dat lijkt misschien triviaal, maar is het niet. Door sportactiviteiten leren gedetineerden bijvoorbeeld de regels van fair play hanteren, in cultuurprojecten als ‘Samen lezen’ leren ze luisteren naar anderen, respectvol (leren) omgaan met het anders-zijn van de ander.
Die sport- en cultuuractiviteiten brengen bovendien structuur in het leven van gedetineerden. Want een groot probleem van gevangenissen is dat ze mensen niet alleen hun vrijheid afnemen – de terechte straf voor hun misdaden -, maar ook hun structuur, relaties, dagindeling, zinvolle betekenisgeving – en dus hun verantwoordelijkheidsgevoel. Wie 23 uur op cel zit, niets om handen heeft en op zoek is naar identiteit, is vatbaarder voor een goeroe die een simpel antwoord belooft op moeilijke vragen: radicalisme.
In plaats van te focussen op wat fout loopt, investeren we beter in radicalisering vermijden: kansen tot een positieve identiteitsontwikkeling en verbinding creëren met de waarden van onze samenleving. Investeren in een divers en toegankelijk aanbod van activiteiten, als preventieve kracht tegen radicalisering.
De uitdaging is vermijden dat detentie leidt tot een (verdere) disconnectie met de samenleving en sympathiseren met, oproepen tot of deelnemen aan gewelddadig extremisme. Radicalisering binnen de muren vermijden doe je bovenal door het aanbieden van zinvolle activiteiten, die kansen bieden tot ontplooiing, positieve identiteitsontwikkeling, herstel en re-integratie.
Je kan het opiniestuk online bekijken op de website van De Morgen.